Cineálacha radaíochta Radaíocht neamh-ianúcháin
Seo a leanas roinnt samplaí de radaíocht neamh-ianúcháin: an solas infheicthe, na tonnta raidió, agus na micreathonnta (Infographic: Adriana Vargas/IAEA)
Is radaíocht ísealfhuinnimh í radaíocht neamh-ianúcháin nach bhfuil fuinniúil go leor chun leictreoin a scaradh ó adaimh nó ó mhóilíní, bíodh sé i n-ábhar nó in orgánaigh bheo. Mar sin féin, is féidir lena fuinneamh na móilíní sin a chreathadh agus teas a tháirgeadh dá bharr. Seo mar a oibríonn oighinn mhicreathonnta, mar shampla.
I gcás fhormhór na ndaoine, ní bhaol don tsláinte é radaíocht neamh-ianúcháin. Mar sin féin, d’fhéadfadh go mbeadh bearta speisialta ag teastáil ó oibrithe a bhíonn i dteagmháil rialta le foinsí áirithe radaíochta neamh-ianúcháin chun iad féin a chosaint ar an teas a tháirgtear, mar shampla.
I measc samplaí eile de radaíocht neamh-ianúcháin tá na tonnta raidió agus solas infheicthe. Is cineál radaíochta neamh-ianúcháin é an solas infheicthe is féidir leis an tsúil dhaonna a bhrath. Agus is cineál radaíochta neamh-ianúcháin iad na tonnta raidió atá dofheicthe dár súile agus do chéadfaí eile, ach is féidir a dhíchódú le raidiónna traidisiúnta.
Radaíocht ianúcháin
I measc roinnt samplaí de radaíocht ianúcháin tá cineálacha áirithe cóireálacha ailse a úsáideann gáma-ghathanna, na X-ghathanna, agus an radaíocht a astaítear ó ábhair radaighníomhacha a úsáidtear i ngléasraí cumhachta núicléacha (Infographic: Adriana Vargas/IAEA)
Is cineál radaíochta í radaíocht ianúcháin a bhfuil an oiread sin fuinnimh aici gur féidir léi leictreoin a scaradh ó adaimh nó ó mhóilíní, rud a chruthaíonn athruithe ag an leibhéal adamhach agus í ag idirghníomhú le hábhar, lena n-áirítear orgánaigh bheo. De ghnáth bíonn táirgeadh ian (adaimh nó móilíní atá luchtaithe go leictreach) i gceist le hathruithe den sórt sin – dá bhrí sin an téarma “radaíocht ianúcháin”.
I ndáileoga arda, is féidir le radaíocht ianúcháin damáiste a dhéanamh do chealla nó d’orgáin inár gcorp nó fiú bás a chur faoi deara. Sna húsáidí agus sna dáileoga cearta agus leis na bearta cosanta riachtanacha, tá go leor úsáidí tairbhiúla ag an gcineál seo radaíochta, amhail i dtáirgeadh fuinnimh, sa tionscal, sa taighde agus i ndiagnóisic leighis agus i gcóireáil galair éagsúla, amhail ailse. Cé gur freagracht náisiúnta iad rialáil úsáid foinsí radaíochta agus cosaint radaíochta, cuireann an IAEA tacaíocht ar fáil do lucht déanta dlí agus do rialtóirí trí chóras cuimsitheach de chaighdeáin sábháilteachta idirnáisiúnta a bhfuil sé mar aidhm acu oibrithe agus othair chomh maith le baill den phobal agus an comhshaol a chosaint ó na héifeachtaí díobhálacha a d’fhéadfadh a bheith ag radaíocht ianúcháin.
Tá tonnfhaid dhifriúla ag radaíocht neamh-ianúcháin agus radaíocht ianúcháin, rud a bhaineann go díreach lena fuinneamh. (Infographic: Adriana Vargas/IAEA).
An eolaíocht atá taobh thiar de mheath radaighníomhach agus an radaíocht a eascraíonn as
Tugtar “meath radaighníomhach” ar an bpróiseas trína n-éiríonn adamh radaighníomhach níos cobhsaí trí cháithníní agus fuinneamh a scaoileadh. (Infographic: Adriana Vargas/IAEA)
Is féidir le radaíocht ianúcháin teacht ó, mar shampla,adaimh neamhbhuana (radaighníomhacha)agus iad ag aistriú go staid níos cobhsaí agus fuinneamh á scaoileadh acu.
Tá formhór na n-adamh ar Domhan cobhsaí, den chuid is mó a bhuíochas le comhdhéanamh cothrom agus cobhsaí cáithníní (neodrón agus prótóin) ina lár (nó núicléas). Mar sin féin, i roinnt cineálacha adamh éagobhsaí, ní cheadaíonn comhdhéanamh líon na bprótón agus na neodrón ina núicléas dóibh na cáithníní sin a choinneáil le chéile. Tugtar "adaimh radaighníomhacha" ar adaimh éagobhsaí den sórt sin. Nuair a mheathlaíonn adaimh radaighníomhacha, scaoileann siad fuinneamh i bhfoirm radaíochta ianúcháin (mar shampla cáithníní alfa, cáithníní béite, gathanna gáma nó neodrón), agus is féidir leo buntáistí éagsúla a tháirgeadh nuair a úsáidtear go sábháilte iad.
Am an phoist: 11 Samhain 2022